Τι είναι η ιλαρά;

Η ιλαρά είναι λοιμώδης νόσος ιογενούς αιτιολογίας, η οποία εμφανίζεται πιο συχνά τους χειμερινούς μήνες και την άνοιξη. Η νόσος συνήθως ξεκινά με πυρετό ο οποίος διαρκεί περίπου δυο ημέρες, και ακολουθείται από βήχα, καταρροή και επιπεφυκίτιδα (φλεγμονή στους οφθαλμούς). Το εξάνθημα εμφανίζεται αρχικά στο πρόσωπο και πίσω από τα αυτιά, εξαπλώνεται στον υπόλοιπο κορμό και στην πλάτη και στην συνέχεια επεκτείνεται στα άνω και τα κάτω άκρα. Μετά από 5 ημέρες περίπου, το εξάνθημα εξασθενεί σταδιακά όπως εμφανίστηκε.

Πως μεταδίδεται η Ιλαρά;

Η ιλαρά χαρακτηρίζεται ως πολύ μεταδοτική νόσος. Τα άτομα που νοσούν μεταδίδουν την νόσο περίπου 4 ημέρες πριν την εμφάνιση του εξανθήματος έως και 4 ημέρες μετά. Ο ιός της ιλαράς αποικίζει τον ρινικό βλεννογόνο και τον στοματοφάρυγγα ατόμων που νοσούν. Όταν οι νοσούντες φταρνίζονται ή βήχουν, τα σταγονίδια διασπείρονται μέσω του αέρα και μπορούν να επιμολύνουν άλλα άτομα ή διάφορες περιβαλλοντικές επιφάνειες, παραμένοντας ενεργά και μολυσματικά για διάστημα τουλάχιστον 2 ωρών.

Ποια είναι τα κλινικά στάδια και τα συμπτώματα της Ιλαράς; 

Διακρίνονται 3 στάδια της νόσου: Το πρόδρομο (καταρροϊκό), το εξανθηματικό και το στάδιο της αποδρομής.

1. Το πρόδρομο (καταρροϊκό) στάδιο, διαρκεί 2-4 ημέρες, χαρακτηρίζεται από πυρετό, έντονα καταρροϊκά συμπτώματα (δακρύρροια, ρινόρροια, πταρμό), βήχα, επιπεφυκίτιδα και φωτοφοβία. 1-2 ημέρες πριν ή μετά την εμφάνιση του εξανθήματος εμφανίζονται οι κηλίδες του Koplik που είναι παθογνωμονικές της νόσου και είναι μικρά λευκωπά στίγματα που περιβάλλονται από ερυθρά άλω και εντοπίζονται στο βλεννογόνο της παρειάς (στο εσωτερικό του στόματος) αντίστοιχα προς τους κάτω γομφίους.
2. Το εξανθηματικό στάδιο διαρκεί 5-6 ημέρες και χαρακτηρίζεται από έκθυση κηλιδοβλατιδώδους εξανθήματος το οποίο στην αρχή είναι αραιό, ροδαλό και τα στοιχεία αφορίζονται σαφώς μεταξύ τους ενώ στη συνέχεια γίνονται ερυθρά και συρρέουν αλλά εξακολουθούν να αφορίζονται μεταξύ τους με υγιές δέρμα. Η έκθυση του εξανθήματος γίνεται κατά ώσεις και συνήθως αρχίζει πίσω από τα αυτιά, γρήγορα εξαπλώνεται στο πρόσωπο, τον κορμό και τα άκρα.
3. Το στάδιο της αποδρομής (ανάρρωσης) χαρακτηρίζεται από πτώση του πυρετού και εξαφάνιση του εξανθήματος σταδιακά με τη σειρά έκθυσης δηλαδή σβήνει πρώτα από το πρόσωπο και τελικά από τα άκρα. Σε μερικές περιπτώσεις παρατηρείται λεπτή απολέπιση του δέρματος εκτός από τις παλάμες και τα πέλματα.

Ποιος είναι ο χρόνος επώασης της Ιλαράς;

Ο χρόνος επώασης της ιλαράς (δηλαδή το χρονικό διάστημα που μεσολαβεί από την στιγμή που κάποιος έρχεται σε επαφή με τον ιό της Ιλαράς μέχρι την στιγμή που θα εμφανίσει τα πρώτα συμπτώματα της νόσου) είναι 10-12 ημέρες, ενώ από την έκθεση στον ιό μέχρι την έκθυση του εξανθήματος μεσολαβούν κατά μέσο όρο 14 ημέρες (7-18 ημέρες).

Ποιο είναι το χρονικό διάστημα που το άτομο που νοσεί μεταδίδει το ιό;

Η μετάδοση γίνεται 4 ημέρες πριν την εμφάνιση του εξανθήματος έως 4 ημέρες μετά. Το μέγιστο της μετάδοσης τοποθετείται από την έναρξη του πρόδρομου σταδίου έως και 3-4 ημέρες μετά την εμφάνιση του εξανθήματος.

Από την στιγμή που κάποιος εμφανίσει το εξάνθημα και για τις επόμενες 4 μέρες δεν πρέπει να εργάζεται ούτε να πηγαίνει στο σχολείο.

Όταν κάποιος νοσεί πρέπει να αποφεύγει την οποιαδήποτε επαφή με ευπαθή τμήματα τπυ πληθυσμού, όπως παιδιά κάτω του ενός έτους και έγκυες γυναίκες.

Ο ιός του εμβολίου δεν είναι μεταδοτικός. Δηλαδή άτομα που έχουν μόλις εμβολιασθεί δεν δύνανται να μεταδώσουν την νόσο σε άλλα άτομα (π.χ. σε αδέρφια κάτω του ενός έτους, στην μητέρα που είναι έγκυος ή σε συγγενικά πρόσωπα σε ανοσοκαταστολή κ.λ.π.)

Ποια άτομα κινδυνεύουν να νοσήσουν από Ιλαρά;

Όλα τα άτομα που δεν έχουν νοσήσει ή δεν έχουν εμβολιασθεί στο παρελθόν κινδυνεύουν να νοσήσουν από Ιλαρά.

• Η φυσική νόσηση προσφέρει ισόβια ανοσία.
• Βρέφη από άνοσες μητέρες είναι προστατευμένα μέχρι την ηλικία των 6-9 μηνών ανάλογα με το ποσό των μητρικών αντισωμάτων που μεταφέρονται στο έμβρυο κατά την κύηση.
• Ο 1ος εμβολιασμός στην ηλικία των 12-15 μηνών προσφέρει ανοσία σε ποσοστό 94-98% ενώ ο επανεμβολιασμός στην ηλικία των 4 - 6 ετών, ανεβάζει το ποσοστό στο 99%.

Ποιες είναι οι επιπλοκές της Ιλαράς; Είναι επικίνδυνη νόσος για τον πληθυσμό;

• Γενικά η Ιλαρά είναι νόσος της παιδικής ηλικίας που δεν δημιουργεί ιδιαίτερα προβλήματα.
• Περίπου 30% των περιπτώσεων ιλαράς έχουν μια ή περισσότερες επιπλοκές που είναι συχνότερες σε παιδιά <5 ετών και ενήλικες >20 ετών.
• Τα συμπτώματα της ιλαράς είναι απλά ενοχλητικά, οι επιπλοκές όμως είναι επικίνδυνες. Ένα ποσοστό 6% - 20% των ατόμων που νοσούν θα παρουσιάσουν ωτίτιδα, διάρροια ή ακόμη και πνευμονία. Ένας στους 1000 ασθενείς με ιλαρά θα παρουσιάσει εγκεφαλίτιδα και περίπου ένας με δύο στους 1000 θα καταλήξει.

Οι ενήλικες νοσούν σπάνια από ιλαρά αλλά σοβαρότερα από τα παιδιά. Οι επιπλοκές αφορούν κυρίως το αναπνευστικό: πνευμονία (30%), μέση πυώδης ωτίτιδα (29%), ιγμορίτιδα (25%), οξεία εγκεφαλίτιδα (0,1%).

Ποιες είναι οι επιπλοκές της Ιλαράς κατά την διάρκεια της κύησης;

Εάν μια γυναίκα που δεν έχει ανοσία και δεν έχει εμβολιασθεί στο παρελθόν νοσήσει κατά την διάρκεια της κύησης τότε αυξάνεται κατά πολύ το ρίσκο όχι μόνο για επιπλοκές στην ίδια από την Ιλαρά αλλά και για την εγκυμοσύνη μιας και αυξάνεται σημαντικά η συχνότητα:

1. Αυτόματων αποβολών.
2. Ενδομήτριου θανάτου του εμβρύου.
3. Πρόωρου τοκετού πριν τις 37 εβδομάδες κύησης.
4. Χαμηλού βάρους γέννησης του εμβρύου.

Σε περίπτωση που νοσήσεται από Ιλαρά ή έρθεται σε επαφή με άτομο που νοσεί από Ιλαρά, κατά την διάρκεια της εγκυμοσύνη σας, επισκεφθείτε άμεσα το νοσοκομείο και ενημερώστε τον γιατρό σας. Πιθανόν να σας χορηγηθεί μέσα σε 6 μέρες από την ύποπτη επαφή με άτομο που νοσεί παθητική ανοσοποίηση με ανοσοσφαιρίνη (IVIG ή Human Normal Immunoglobulin - HNIG) σε δόση 0,25 ml/kg βάρους σώματος

Ποια είναι τα συμπτώματα που πρέπει να μας ανησυχήσουν και να ζητήσουμε άμεσα βοήθεια στο χώρο των επειγόντων περιστατικών ενός νοσοκομείου;

• Δύσπνοια.
• Οξύς πόνος στο στήθος (στον θώρακα).
• Έντονος βήχας που συνοδεύεται από αιμόπτυση.
• Έντονη ζάλη.
• Σύγχυση και όχι καλή επικοινωνία με τον ασθενή.
• Εκδήλωση σπασμών.

Ποια είναι η θεραπεία της Ιλαράς;

• Δεν υπάρχει ειδική θεραπεία για την Ιλαρά. Τα συμπτώματα συνήθως υποχωρούν μόνα τους σε 7 - 10 μέρες.
• Εάν εκδηλωθεί υψηλός πυρετός (Depon, Panadol, Algofren, Brufen) είναι κάποια από τα απλά αναλγητικά και αντιπυρετικά φάρμακα που μπορεί να ανακουφίσουν τον ασθενή. Η ασπιρίνη θα πρέπει να αποφεύγεται σε παιδιά κάτω από 16 ετών.
• Καλή ενυδάτωση του ασθενούς με πολλά υγρά για να μην αφυδατωθεί (ειδικά τα μικρά παιδιά) λόγω του υψηλού πυρετού.
• Εάν υπάρχει έντονη ενόχληση από τους οφθαλμούς ο ασθενής καλά θα είναι να μένει σε σκοτεινό περιβάλλον και να καθαρίζονται οι εκκρίσεις των ματιών με καθαρό βρεγμένο με νερό βαμβάκι.
• Εάν υπάρχει έντονος βήχας ο ασθενής μπορεί να ανακουφιστεί εάν καθίσει για λίγη ώρα σε έναν χώρο (για παράδειγμα στο μπάνιο) που είναι γεμάτος με υδρατμούς. Ζεστά ροφήματα με λεμόνι ή μέλι επίσης δρουν ανακουφιστικά στον βήχα. Το μέλι δεν πρέι να δίνεται σε παιδιά κάτω του ενός έτους.
• Άτομα που δεν έχουν νοσήσει ή που δεν έχουν εμβολιασθεί ή δεν έχουν κάνει την δεύτερη δόση του εμβολίου στο παρελθόν θα ωφεληθούν από τον άμεσο εμβολιασμό εφόσον υπάρχει έξαρση της Ιλαράς στην περιοχή τους, εάν πιθανόν έχουν έρθει σε επαφή με άτομα που νοσούν από την Ιλαρά ή εάν είναι να φύγουν για ταξίδι σε χώρες με ευρεία εξάπλωση της νόσου.
• Σε αναπτυσσόμενες χώρες και ιδίως σε παιδιά με υποθρεψία, συνιστάται η χορήγηση βιταμίνης Α για πρόληψη επιπλοκών (τύφλωση) και μείωση της θνητότητας.
• Παθητική ανοσοποίηση με ανοσοσφαιρίνη (IVIG ή Human Normal Immunoglobulin - HNIG) εφαρμόζεται μέσα στις πρώτες 6 ημέρες από την έκθεση στον ιό σε ευπαθή άτομα του πληθυσμού που πιθανόν να ήρθαν σε επαφή με τον ιό της Ιλαράς και δεν έχουν εμβολιασθεί όπως βρέφη κάτω του έτους, έγκυες γυναίκες ή ανοσοκατασταλμένα άτομα του στενού οικογενειακού περιβάλλοντος του ασθενούς που έχουν αυξημένο κίνδυνο επιπλοκών ή σε άτομα που ο εμβολιασμός αντενδείκνυται. Δόση 0,25 ml/kg βάρους σώματος (ανοσοκατασταλμένα 0,5 ml/kg βάρους σώματος) με μέγιστη δόση τα 15 ml ενδομυικά. Το εμβόλιο με ζώντες εξασθενημένους ιούς θα πρέπει να χορηγηθεί σε όλα τα παραπάνω άτομα που έλαβαν ανοσοσφαιρίνη, μετά από 5-6 μήνες ή μετά τον τοκετό για έγκυες γυναίκες, εκτός όσων ο εμβολιασμός αντενδείκνυται.

Με ποιο τρόπο γίνεται η πρόληψη της Ιλαράς;

• Το βασικότερο όλων για την πρόληψη της ιλαράς είναι ο εμβολιασμός. Το εμβόλιο που κυκλοφορεί περιέχει ζώντα εξασθενημένο ιό ιλαράς.
• Το εμβόλιο συνιστάται να γίνεται υποδόρια σε δυο δόσεις σε ηλικία 12-15 μηνών και 4-6 ετών και σε κάθε περίπτωση είναι καλύτερο να δίνεται με τη μορφή τριδύναμου (ιλαράς-ερυθράς-παρωτίτιδας) ή τετραδύναμου εμβολίου (ιλαράς-ερυθράς-παρωτίτιδας-ανεμευλογιάς).
• Στη χώρα μας κυκλοφορούν εμβόλια που περιέχουν τα στελέχη Edmonston (M-M-R VAX PRO) και Schwartz (PRIORIX και PRIORIX-TETRA).

Η χορήγηση του εμβολίου MMR που έχει ζώντες εξασθενημένους ιούς σε ποιες περιπτώσεις αντενδείκνυται :

• Σε ασθενείς με ανοσοκαταστολή. Η HIV λοίμωξη δεν αποτελεί απόλυτη αντένδειξη.
• Σε γυναίκες αναπαραγωγικής ηλικίας θα πρέπει να δίνονται σαφείς οδηγίες να αποφύγουν την εγκυμοσύνη για τουλάχιστον ένα μήνα μετά τον εμβολιασμό τους με εμβόλιο MMR για τον θεωρητικό κίνδυνο πρόκλησης βλάβης στο έμβρυο.

Εάν κατά λάθος εμβολιασθεί μια έγκυος γυναίκα με το MMR δεν συνιστάται διακοπή κύησης.

• Σε άτομα που παρουσίασαν αντίδραση υπερευαισθησίας σε προηγούμενη δόση του εμβολίου, στη ζελατίνη ή στη νεομυκίνη. Η αλλεργία στο αυγό δεν αποτελεί αντένδειξη.
• Το εμβόλιο θα πρέπει να χορηγείται τουλάχιστον 14 ημέρες πριν τη χορήγηση γ-σφαιρίνης ή μετάγγισης αίματος ή 3 μήνες μετά.

Μπορώ να εμβολιαστώ με MMR εάν σκοπεύω να μείνω έγκυος;

Μπορείτε να εμβολιαστείτε με MMR υπό την προϋπόθεση να ξεκινήσετε την προσπάθεια για εγκυμοσύνη το λιγότερο 28 ημέρες μετά την διενέργεια του εμβολιασμού.

Αν είμαι έγκυος στο 1ο τρίμηνο της κύησης μπορώ να εμβολιάσω το ηλικίας 12 με 15 μηνών βρέφος μου με MMR;

Ναι καθώς ο ιός του εμβολίου δε μεταδίδεται από τα άτομα που εμβολιάζονται και συνεπώς το MMR δεν είναι επικίνδυνο να χορηγηθεί σε βρέφος που η μητέρα του είναι έγκυος.

Είμαι στην φάση της λοχείας και θηλάζω. Είναι ασφαλές για το νεογέννητο παιδί μου να εμβολιαστώ με MMR;

Ναι. Ο θηλασμός δεν παρεμβαίνει στην αντισωματική απάντηση στον εμβολιασμό με MMR και το βρέφος σας δεν θα επηρεαστεί από το εμβόλιο καθ’ όλη τη διάρκεια που θηλάζει.

Λόγω της αύξησης των κρουσμάτων της Ιλαράς που παρατηρήθηκε στην χώρα μας το 2017 - 2018 ποιες είναι οι συστάσεις για τις εγκύους;

• Στον προγεννητικό έλεγχο θα πρέπει να περιλαμβάνεται και ο έλεγχος αντισωμάτων Ιλαράς (IgG Ιλαράς) όπου και διαπισώνουμε εάν η εγκυμονούσα έχει ανοσία για τον ιό της Ιλαράς.
• Στις επίνοσες γυναίκες να πραγματοποιείται εμβολιασμός για την Ιλαρά με 2 (δύο) δόσεις εμβολίου. Το μεσοδιάστημα μεταξύ των δύο δόσεων πρέπει να είναι τουλάχιστον 4 εβδομάδες. Οι γυναίκες που εμβολιάστηκαν δεν πρέπει να μείνουν έγκυες για τουλάχιστον 1 (ένα) μήνα με τά το πέρας του εμβολιασμού.
• Δεν επιτρέπεται ο εμβολιασμός των εγκύων γυναικών.
• Σε επίνοσες εγκύους επιβάλλεται η δημιουργία τείχους προστασίας, εμβολιάζοντας τα μέλη της οικογένειας που δεν έχουν νοσήσει ή δεν έχουν αντισώματα. Ο εμβολιασμός των μελών της οικογένειας δεν μπορεί να προκαλέσει νόσηση στην έγκυο.
• Σε περίπτωση κρουσμάτων στην οικογένεια απαιτείται άμεση απομάκρυνση και χορήγηση γ-σφαιρίνης στην έγκυο.
• Σε περίπτωση νόσησης της εγκύου απαιτείται νοσηλεία, χορήγηση γ-σφαιρίνης και περαιτέρω παρακολούτθηση του εμβρύου.