Τι είναι ο Κοκκύτης;

Ο Κοκκύτης είναι οξεία μικροβιακή λοίμωξη του αναπνευστικού συστήματος η οποία οφείλεται σε ένα βακτηρίδιο, τον Αιμόφιλο του Κοκκύτη (Bordetella pertussis).

Τρόπος μετάδοσης

Η μετάδοση της νόσου γίνεται αερογενώς με σταγονίδια ή με άμεση επαφή με εκκρίσεις από το αναπνευστικό σύστημα νοσούντων ατόμων. Επωάζεται συνήθως μέσα σε 7 έως 10 ημέρες, και ως νόσος έχει υψηλή μεταδοτικότητα κυρίως κατά τη διάρκεια του καταρροϊκού σταδίου καθώς και τις δυο πρώτες εβδομάδες από την έναρξη του βήχα (περίπου 21 ημέρες).

Ποια είναι τα συμπτώματα της νόσησης από κοκκύτη;

Οι κλινικές εκδηλώσεις της νόσου διακρίνονται σε  3 στάδια:

1. Το πρόδρομο ή καταρροϊκό στάδιο που διαρκεί 1-2 εβδομάδες κατά τις οποίες ο ασθενής έχει καταρροϊκά φαινόμενα και άτυπο ερεθιστικό ξηρό βήχα αρχικά νυκτερινό.
2. Το παροξυσμικό στάδιο που διαρκεί 1-6 εβδομάδες και ο βήχας γίνεται προοδευτικά εντονότερος, επέρχεται κατά παροξυσμούς και παίρνει σπασμωδικό (κοκκυτικό) χαρακτήρα. Οι παροξυσμοί του βήχα φθάνουν κατά μέσο όρο τους 15 το 24ωρο. Χαρακτηριστικά μετά από βαθιά εισπνοή επέρχονται κατά την ίδια εκπνοή πολλές βηχικές ώσεις, τις οποίες ακολουθεί βαθιά, ηχηρή, συριγμώδης εισπνοή (εισπνευστικός συριγμός). Ο παροξυσμός περιλαμβάνει επεισόδια βήχα που διαδέχονται το ένα το άλλο με αυξανόμενη ένταση που συχνά τελειώνουν με εμετό. Στην αιχμή των παροξυσμών του βήχα προκαλείται άπνοια που οδηγεί σε κυάνωση η οποία παρέρχεται μετά από εισπνευστικό συριγμό.
3. Το στάδιο της αποδρομής που διαρκεί 2-3 εβδομάδες και οι παροξυσμοί γίνονται ηπιότεροι και αραιότεροι και τελικά σταματούν. Ο πυρετός κατά τη διάρκεια της νόσου όταν υπάρχει είναι συνήθως ήπιος.

Ποιες είναι οι επιπλοκές της νόσου; 

Οι επιπλοκές της νόσου είναι συχνότερες στα βρέφη και εξασθενημένα παιδιά και αφορούν κυρίως το αναπνευστικό και το ΚΝΣ.

Η συχνότερη επιπλοκή είναι η δευτεροπαθής πνευμονία η οποία αποτελεί και τη συχνότερη αιτία θανάτου. Η επίπτωση της πνευμονίας είναι 11,8% σε βρέφη ηλικίας <6 μηνών.

Η κοκκυτική εγκεφαλοπάθεια είναι βαρύτατη επιπλοκή προσβάλλει κυρίως βρέφη και κλινικά προβάλει με νευρολογικά συμπτώματα (σπασμούς, αταξία, εστιακά νευρολογικά συμπτώματα και κώμα). Συμβαίνει σε ποσοστό 0,1% των βρεφών <6 μηνών στις ΗΠΑ.

Λιγότερο σοβαρές επιπλοκές του κοκκύτη περιλαμβάνουν μέση ωτίτιδα, ανορεξία και αφυδάτωση.

Τέλος λόγω της αυξημένης ενδοκοιλιακής και ενδοθωρακικής πίεσης εξαιτίας του βήχα δημιουργούνται κήλες, ρινικές επιστάξεις, πρόπτωση του ορθού και πνευμοθώρακας.

Η θνητότητα στις ΗΠΑ ανέρχεται σε 0,2%. Στα αναπτυσσόμενα κράτη η θνητότητα αγγίζει το 4% 

Το 90% των θανάτων αφορούν βρέφη ηλικίας <6 μηνών που δεν έχουν ολοκληρώσει τη βασική σειρά εμβολιασμού.

Πως γίνεται η πρόληψη της νόσου;

Η νόσος προλαμβάνεται με συστηματικό εμβολιασμό.

Η αποτελεσματικότητα του ακκυταρικού εμβολίου κυμαίνεται από 80% ως 85% ενώ η προστατευτική του δράση εξασθενεί μετά την πάροδο πέντε ετών.

Το ακυτταρικό εμβόλιο του κοκκύτη χορηγείται είτε σε συνδυασμό με τα εμβόλια διφθερίτιδας και τετάνου ως τριπλό εμβόλιο (DTaP) είτε σε πολυδύναμα εμβόλια κατά τον 2ο, 4ο, 6ο, και 15ο-18ο μήνα ζωής και ακόμη στα 4-6 χρόνια. Συνιστάται να επαναλαμβάνεται κάθε 10 χρόνια.

Το εμβόλιο είναι ασφαλές και πρέπει να χορηγείται σε όλες τις έγκυες γυναίκες μεταξύ 27 και 36 εβδομάδων κύησης.

Γιατί είναι σημαντική η χορήγηση του εμβολίου για τον κοκκύτη στην κύηση;

Το νεογέννητο μωρό λόγω ανώριμου ανοσοποιητικού δεν εμβολιάζεται πριν τους δύο πρώτους μήνες ζωής και δεν είναι προστατευμένο από λοιμώξεις με κοκκύτη. Τους δύο πρώτους μήνες της ζωής του είναι που διατρέχει και τον μεγαλύτερο κινδυνο να νοσήσει ή και να πεθάνει από κοκκύτη, μια και σε αυτή την περίοδο έχει παρατηρηθεί πως και οι επιλοκές είναι πιο συχνές και σοβαρές και η θνητότητα πολύ μεγαλύτερη. Όπως αναφέραμε προηγουμένως το 90% των θανάτων από κοκκύτη αφορούν βρέφη ηλικίας μικρότερης των 6 μηνών που δεν έχουν ολοκληρώσει την βασική σειρά εμβολιασμού.

Για να αναπληρωθεί αυτό το δίμηνο κενό προστασίας για το νεογέννητο, το ιδανικό είναι να εμβολιάζονται όλες οι γυναίκες κατά την διάρκεια της κύησης. Με αυτόν τον τρόπο τα αντισώματα που θα δημιουργηθούν στο σώμα της εγκύου θα περάσουν και στο έμβρυο προστατεύοντάς το από τον κοκκύτη.

Σε ποιο τρίμηνο της κύησης πρέπει να γίνεται ο εμβολιασμός για τον κοκκύτη;

Το CDC (Centers for Disease Control and Prevention) συνιστά να γίνεται το εμβόλιο στην περίοδο από 27 έως 36 εβδομάδες κύησης. Είναι καλύτερα το εμβόλιο να χορηγείται όσο τον δυνατόν νωρίτερα δηλαδή κοντά στις 27 - 28 εβδομάδες κύησης. Αυτό γιατί χρειάζονται 2 εβδομάδες περίπου έτσι ώστε να αναπτυχθούν αντισώματα στο σώμα της εγκύου, αλλά αρκετές εβδομάδες ακόμα για να μεταφερθεί ικανή ποσότητα αντισωμάτων στο έμβρυο έτσι ώστε όταν αυτό γεννηθεί να είναι προστατευμένο από τον κοκκύτη.

Τι γίνεται εάν η εγκυμονούσα έχει εμβολιασθεί για τον κοκκκύτη στο πρόσφατο παρελθόν ή σε προηγούμενη κύηση;

Δεν έχει καμία σημασία το προηγούμενο ιστορικό. Ο εμβολιασμός αφορά όλες τι έγκυες και πρέπει να γίνεται σε κάθε εγκυμοσύνη.

Υπάρχουν κάποιες ειδικές εξετάσεις αίματος που να αποδεικνύουν εάν διαθέτει η έγκυος αρκετά αντισώματα για τον κοκκύτη;

Όχι δεν υπάρχουν κάποιες ειδικές αιματολογικές εξετάσεις που να αποδεικνύουν τον αριθμό των αντισωμάτων για τον κοκκύτη. Ακόμη και εάν έχει νοσήσει κάποια γυναίκα στο παρελθόν από κοκκύτη ή γνωρίζει ότι έχει ολοκληρώσει το σχήμα του εμβολιασμού και πάλι πρέπει να εμβολιασθεί κανονικά στις 27 έως 36 εβδομάδες κύησης.

Μπορεί να εμβολιασθεί μια γυναίκα αμέσως μετά τον τοκετό, εάν δεν έχει εμβολιασθεί κατά την διάρκεια της κύησης;

Το ιδανικό είναι ο εμβολιασμός για τον κοκκύτη να γίνεται κατά την διάρκεια της κύησης, όμως εάν δεν έχει γίνει σε αυτή την χρονική περίοδο η γυναίκα λεχώνα πρέπει να εμβολιάζεται αμέσως μετά τον τοκετό. Με αυτόν τον τρόπο και προστατεύει εν μέρει το νεογνό της σε περίπτωση που νοσήσει η ίδια, αλλά ταυτόχρονα μετά από 2 εβδομάδες θα αρχίσει μέσω του θηλασμού να μεταφέρει προστατευτικά αντισώματα στο μωρό της.

Ο θηλασμός μεταφέρει προστατευτικά αντισώματα στο νεογνό;

Ναι, όπως προαναφέραμε ο θηλασμός επιτρέπει την μεταφορά προστατευτικών αντισωμάτων από την μητέρα στο νεογνό, όμως για να έχει αυτό και πρακτική αξία πρέπει ο εμβολιασμός να γίνεται πολύ νωρίτερα κοντά στις 27 έως 28 εβδομάδες κύησης έτσι ώστε να έχουν παραχθεί υψηλοί τίτλοι αντισωμάτων.

Πρέπει να επαναλαμβάνεται ο εμβολιασμός για τον κοκκύτη μετά τις 27 εβδομάδες κύησης εάν έχει γίνει αλλά σε μικρότερη ηλικία κύησης;

Όχι, εάν μια γυναίκα έχει εμβολιασθεί σε προηγούμενο τρίμηνο της κύησης για τον κοκκύτη, δεν χρειάζεται να επαναλάβει το εμβόλιο μετά τις 27 εβδομάδες. Αυτό μπορεί να συμβεί εξαιτίας για παράδειγμα κάποιου τραυματισμού της εγκύου που επιβάλλει την επανάληψη του αντιτετανικού εμβολίου με την μορφή του τετραπλού εμβολίου ή εάν υπάρχουν τοπικά φαινόμενα έξαρσης και μεγάλος αριθμός κρουσμάτων κοκκύτη και θέλουμε να προφυλάξουμε την έγκυο κάνοντας νωρίτερα το εμβόλιο.

Τι συνιστάται για τα μέλη της οικογένειας ή για οποιοδήποτε πρόσωπο έρθει σε επαφή με το νεογέννητο όσον αφορά το εμβόλιο για τον κοκκύτη;

Το ιδανικό είναι ο σύντροφος - σύζυγος, τα αδέρφια, τα υπόλοιπα μέλη της οικογένειας αλλά και όλοι όσοι πιθανώς θα φροντίζουν το νεογέννητο μέχρι την ηλικία των 3 μηνών να εμβολιασθούν με το εμβόλιο για τον κοκκύτη τουλάχιστον 2 εβδομάδες πριν έρθουν σε επαφή με το μωρό.

Ποιο εμβόλιο για τον κοκκύτη κυκλοφορεί στην χώρα μας;

Στην χώρα μας κυκλοφορεί

1. Το τετραδύναμο εμβόλιο BOOSTRIX POLIO (INJ.SUSP BTx1PF.SYRx0,5 ml +1 χωριστή βελόνα +1 χωριστή βελόνα) και
2. Το τετραδύναμο εμβόλιο REPEVAX INJ.SU.PFS ΒΤ x 1 PR.SYR.(With chlorobr.elast. plunger-stopper) x 0,5ml (1δόση) με 2 ξεχωριστές βελόνες chlorobr.elast. plunger-stopper) x 0,5ml (1δόση) με 2 ξεχωριστές βελόνες τα οποία είναι εμβόλια διφθερίτιδας-τετάνου-ακυτταρικό κοκκύτη-πολιομυελίτιδας αδρανοποιημένα (Diphtheria-Tetanus-acellular Pertussis adsorbed-inactivated Poliomyelitis Vaccine).

Στο Εθνικό Πρόγραμμα Εμβολιασμών των Ενηλίκων που εξέδωσε το Υπουργείο Υγείας της χώρας μας τον Μάιο του 2017 αναφέρεται στις επεξηγήσεις πως το εμβόλιο κυκλοφορεί στην χώρα μας ως τετραπλό (Διφθερίτιδας, Τετάνου, Κοκκύτη και Πολυομυελίτιδας) και πρέπει να χορηγείται στην κύηση στις 27 έως 36 εβδομάδες, αλλά και στις ανεμβολίαστες λεχωίδες, ανεξαρτήτως από το μεσοδιάστημα προηγούμενου εμβολιασμού.