Οσφυαλγία στην κύηση - Συχνότητα

Ο πόνος στη μέση είναι ένα πολύ συχνό πρόβλημα της εγκυμοσύνης που εμφανίζεται συνήθως από το δεύτερο τρίμηνο και μετά. Επιδεινώνεται με την άσκηση - κούραση της εγκύου και υποχωρεί, έστω σε κάποιο βαθμό, όταν ξαπλώσει και ξεκουραστεί. Μπορεί να επεκτείνεται προς τα ισχία (ισχιαλγία), τους μηρούς ή πιο σπάνια χαμηλά στο πρόσθιο κοιλιακό τοίχωμα και την βουβωνική χώρα. Μέχρι και 80 % των εγκύων θα βιώσουν κάποιας βαρύτητας οσφυαλγία ή ισχιαλγία. Στο 80 έως 95 % των περιπτώσεων ο πόνος της μέσης υποχωρεί λίγες εβδομάδες μετά τον τοκετό. Σε υπέρβαρες γυναίκες που ξεκινούν την εγκυμοσύνη με πολλά κιλά ή παίρνουν πολλά κιλά στην διάρκεια της εγκυμοσύνης και δεν τα χάνουν μετά, υπάρχει 30 % μεγαλύτερη πιθανότητα για εμφάνιση οστεοαρθρίτιδας και χρόνιας οσφυο-ισχιαλγίας και δισκοπάθειας στο μέλλον.

Οσφυαλγία στην κύηση - Παράγοντες κινδύνου

Οι παράγοντες κινδύνου που συνηγορούν στην συχνότερη εμφάνιση του φαινομένου είναι:

• Προηγούμενα επεισόδια πόνου στη μέση πριν την εγκυμοσύνη
• Πόνος στη μέση που εμφανίστηκε και σε προηγούμενη εγκυμοσύνη
• Η προχωρημένη ηλικία της εγκύου
• Η πολυτοκία
• Η παχυσαρκία 

Αιτιολογία της οσφυαλγίας στην εγκυμοσύνη

Οι κυριότερες αιτίες που προκαλούν τον πόνο στη μέση κατά την εγκυνοσύνη είναι:

• Η αύξηση της έκκρισης κάποιων ορμονών, με κύριο εκπρόσωπο την ρελαξίνη, έχει σαν αποτέλεσμα την χαλάρωση των αρθρώσεων, των μυών και των συνδέσμων, κυρίως της πυέλου και κατά συνέπεια την μικρότερη υποστήριξη της σπονδυλικής στήλης. Οι ορμόνες εκκρίνονται με σκοπό να χαλαρώσει και να ανοίξει η λεκάνη της γυναίκας έτσι ώστε να επιτευχθεί ο κολπικός τοκετός με την δίοδο της κεφαλής του εμβρύου από το στενό της λεκάνης. Όμως αυτές οι αλλαγές επηρεάζουν την ανατομία της σπονδυλικής στήλης και συχνά καταλήγουν στην εμφάνιση οσφυο - ισχιαλγίας στην έγκυο γυναίκα.
• Το προηγούμενο ορθοπεδικό ιστορικό της εγκύου (σπονδυλολίσθηση, κήλη μεσοσπονδύλιου δίσκου) είναι λογικό να δρα συνεργιστικά με τις φυσιολογικές ορμονικές αλλαγές της κύησης και να οδηγεί στην εμφάνιση πόνου στη μέση.
• Η κακή στάση του σώματος, βαριές εργασίες που καταπονούν τη μέση και η ορθοστασία, κουράζουν τη μέση και οδηγούν συχνότερα σε οσφυαλγία.
• Το διαρκώς αυξανόμενο κατά την διάρκεια της κύησης βάρος της εγκύου το οποίο αδυνατεί να υποστηρίξει η σπονδυλική της στήλη οδηγεί επίσης συχνά σε πόνους στην μέση και την πλάτη της εγκύου. (Κατά μέσο όρο μια γυναίκα προσλαμβάνει στην διάρκεια της εγκυμοσύνης 12 έως 14 κιλά δηλαδή 2 στο πρώτο τρίμηνο, 4 - 6 στο δεύτερο τρίμηνο και 6 στο τρίτο τρίμηνο). 
• Το κάπνισμα και ο καθιστικός τρόπος εργασίας και διαβίωσης χωρίς καθημερινό περπάτημα επίσης οδηγούν σε χαλάρωση των μυών που στηρίζουν την σπονδυλική στήλη και έτσι εμφανίζεται ευκολότερα ο πόνος στην μέση της εγκύου.
• Το κέντρο βάρος της εγκύου, καθώς μεγαλώνει η μήτρα και το έμβρυο κερδίζει βάρος, μετατοπίζεται προς τα εμπρός. Είναι δηλαδή σαν να μας έχουν δώσει να κρατάμε μπροστά μας όταν περπατάμε ένα βάρος 3 - 4  κιλών. Αυτό οδηγεί αυτόματα σε αλλαγή της στάσης του σώματος και σε ισχυρή καταπόνηση της σπονδυλικής στήλης της εγκύου με λογικό επακόλουθο της εμφάνιση πόνου στην μέση. 

Διαφοροδιάγνωση της οσφυαλγίας στην εγκυνοσύνη

Θα πρέπει να είμαστε ιδιαίτερα προσεκτικοί γιατί ο πόνος στην μέση των εγκύων γυναικών, αν και είναι πολύ συχνό σύμπτωμα δεν σημαίνει πάντα και καταπόνηση της σπονδυλικής στήλης ή δισκοκήλη. Ο θεράπων μαιευτήρας - γυναικολόγος σε συνεργασία και με ορθοπεδικό, θα πρέπει να συπεριλαμβάνει στην διαφοροδιάγνωση του πόνου της μέσης τα εξής:

• Συσπάσεις της μήτρας λόγω επικείμενου τοκετού, λόγω έναρξης πρόωρου τοκετού ή λόγω αποκόλλησης του πλακούντα
• Παθήσεις του ουροποιητικού της εγκύου (κωλικός του νεφρού ή πυελονεφρίτιδα)
• Παθήσεις του εντέρου
• Παθήσεις των μεγάλων αγγείων της κοιλίας
• Παθήσεις των χοληφόρων και της χοληδόχου κύστεως
• Παθήσεις του ήπατος
• Παθήσεις του παγκρέατος 

Εργαστηριακές και απεικονιστικές μέθοδοι για την διαφοροδιάγνωση της οσφυαλγίας στην εγκυμοσύνη

• Εάν δεν υπάρχει αμφιβολία οτι πρόκειται για πόνο στην μέση που σχετίζεται με την αλλαγή του σώματος, δεν χρειάζεται να χρησιμοποιήσουμε καμία εργαστηριακή ή απεικονιστική μέθοδο
• Σε επιπλεγμένα μόνο περιστατικά με βαριά κλινική εικόνα και συμπτωματολογία από το νευρικό σύστημα, μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε την MRI (μαγνητική τομογραφία)
• Στις περιπτώσεις που υποπτευόμαστε οτι ο πόνος στη μέση μπορεί να κρύβει κάτι το διαφορετικό, τότε μπορεί να μας φανούν χρήσιμα, ο υπέρηχος, το καρδιοτοκογράφημα, η γενική και η καλλιέργεια ούρων καθώς και γενικές αιματολογικές και βιοχημικές εξετάσεις που μπορούν να μας κατευθύνουν στην διαφοροδιάγνωση 

Ποιες είναι οι θεραπευτικές παρεμβάσεις που προτείνονται για την ανακούφιση από τον πόνο της μέσης κατά τη διάρκεια της κύησης;

Το Αμερικάνικο Κολλέγιο Μαιευτήρων και Γυναικολόγων (ACOG) προτείνει τις ακόλουθες παρεμβάσεις για την ανακούφιση του πόνου της μέσης στην κύηση:

• Μη φοράτε ψηλοτάκουνα παπούτσια αλλά ούτε και εντελώς επίπεδα. Προτιμήστε παπούτσια με σταθερό τακούνι ύψους 4 - 5 εκατοστών και καλή υποστήριξη της ποδικής καμάρας
• Μην μετακινείτε μόνες σας μεγάλα φορτία και ογκώδη αντικείμενα. Ζητήστε βοήθεια και αφήστε να το κάνει κάποιος άλλος
• Αλλάξτε κρεβάτι ή στρώμα ή χρησιμοπιήστε κάποιο υπόστρωμα εάν το κρεβάτι σας είναι πολύ μαλακό και σας επιτείνει τον πόνο της μέσης
• Όταν θέλετε να σηκώσετε ένα βάρος μην σκύβετε και κάμπτετε την μέση σας. Λυγίστε τα γόνατα, πιάστε και φέρτε κοντά το αντικείμενο στο σώμα σας, κρατείστε την πλάτη σας όρθια και σηκωθείτε μαζί με το βάρος που κρατάτε βάζοντας δύναμη στους μηρούς και τα πόδια και όχι στην μέση σας.
• Καθίστε σε ανατομικές καρέκλες που στηρίζουν σωστά την μέση σας ή τοποθετείστε ένα μαξιλαράκι πίσω από την μέση σας έτσι ώστε αυτή να εφάπτεται με το κάθισμα και μην μεσολαβεί κενό. Τοποθετείστε ένα υποπόδιο έτσι ώστε όταν κάθεστε τα λυγισμένα γόνατα να βρίσκονται ελαφρώς λίγο πιο πάνω από τους γοφούς
• Όταν ξαπλώνετε να προτιμάτε την πλάγια αριστερή εμβρυική στάση, με τα πόδοα μαζεμένα και ένα μικρό μαξιλάρι ανάμεσα στα γόνατα
• Η τοπική ζέστη ή το μασάζ της μέσης μπορεί να σας ανακουφίσουν προσωρινά 

Επίσης στην ανακούφιση του πόνου της μέσης κατά την διάρκεια της κύησης φαίνεται να συνεισφέρουν:

• Ο βελονισμός
• Φάρμακα απλά αναλγητικά όπως η Παρακεταμόλη (Depon, Panadol, Lonarid)
• Η χρήση ειδικής ζώνης οσφύος για στήριξη της σπονδυλικής στήλης

Ένα τακτικό πρόγραμμα άσκησης που ενισχύει τους κοιλιακούς και του ραχιαίους μυς, μπορεί επίσης να βοηθήσει στο μέγιστο βαθμό την μείωση του κινδύνου εμφάνισης οσφυαλγίας στην κύηση.

Εάν επιθυμούμε γυμναστική που ενισχύει τους μυς της πλάτης τότε το κολύμπι και η γυμναστική στο νερό είναι ιδανικά ακόμα και για τις πλέον αρχάριες, αφού μέσα στο νερό οι αρθρώσεις δεν καταπονούνται από το βάρος και οι μύες δυναμώνουν με τον πιο ασφαλή τρόπο. Αποφύγετε ωστόσο να κολυμπάτε πρόσθιο, γιατί σε αυτό το στυλ η σπονδυλική στήλη κάμπτεται περισσότερο και ενδέχεται το πρόβλημα να επιδεινωθεί.

Μπορείτε επίσης να ασχοληθείτε με τη γιόγκα ή κάποιο άλλο είδος ήπιας άσκησης που θα σας υποδείξει κάποιος γυμναστής. Ό,τι κι αν επιλέξετε, φροντίστε να γυμνάζεστε είκοσι με τριάντα λεπτά, δύο έως τρεις φορές την εβδομάδα.

Τρεις εύκολες ασκήσεις που μπορείτε να κάνετε στο σπίτι:

1. Ξαπλώστε ανάσκελα με τα χέρια κατά μήκος, δίπλα στον κορμό σας, και τα πόδια λυγισμένα σε γωνία 45 μοιρών. Καθώς εκπνέετε, σπρώξτε τη μέση σας προς το πάτωμα όσο περισσότερο μπορείτε, στη συνέχεια χαλαρώστε και επαναλάβετε.
2. Καθίστε στα τέσσερα και, καθώς εκπνέετε, σπρώξτε τους ώμους προς τα κάτω, λυγίζοντας τη σπονδυλική σας στήλη σαν γάτα. Χαλαρώστε και επαναλάβετε.
3. Σταθείτε όρθια μπροστά σε έναν τοίχο, με τα γόνατα ελαφρώς λυγισμένα. Σφίγγοντας τους κοιλιακούς μυς, σπρώξτε μπροστά τη λεκάνη, έτσι ώστε η πλάτη σας να ακουμπήσει ολόκληρη πάνω στον τοίχο. Μείνετε για λίγο σε αυτή τη θέση, στη συνέχεια χαλαρώστε και επαναλάβετε. 

Για αναζήτηση περισσότερων πληροφοριών μπορείτε να επισκεφθείτε τα παρακάτω links:

https://medlineplus.gov/backpain.html
https://www.ninds.nih.gov/Disorders/Patient-Caregiver-Education/Fact-Sheets/Low-Back-Pain-Fact-Sheet
http://orthoinfo.aaos.org/topic.cfm?topic=A00311