Τι είναι ο στρεπτόκοκκος group B (group B streptococcus – GBS);

Ο στρεπτόκοκκος group B είναι ένα από τα πολλά βακτήρια που ζούνε στο σώμα μας και συνήθως δεν προκαλούν κανένα πρόβλημα. Το συναντάμε στο πεπτικό σύστημα, στο ουροποιητικό και στο αναπαραγωγικό τόσο σε άντρες όσο και σε γυναίκες. Στις γυναίκες πολύ συχνά το βρίσκουμε στον κόλπο και στο ορθό. Η παρουσία του στρεπτόκοκκου group B δεν κατατάσσεται στις σεξουαλικά μεταδιδόμενες νόσους. Στην κύηση, η παρουσία αυτού του μικροβίου, είναι ιδιαίτερα σημαντική γιατί μπορεί, ευτυχώς σπάνια, να προκαλέσει σοβαρές λοιμώξεις τόσο στην μητέρα όσο και στο νεογνό.

Τι σημαίνει εποικισμός του κόλπου ή και του εντέρου με το μικρόβιο streptococcus group B;

Όταν σε κάποιον ασθενή ανιχνεύεται με καλλιέργεια το μικρόβιο αλλά ο ίδιος δεν νοσεί τότε λέμε ότι είναι φορέας του μικροβίου. Στην περίπτωση του στρεπτόκοκκου group B υπάρχει εποικισμός δηλαδή ανάπτυξη του μικροβίου στον κόλπο και το έντερο, κάτι το οποίο ανιχνεύεται με καλλιέργειες, σε ποσοστό από 15 – 40 % των εγκύων χωρίς οι ίδιες να νοσούν ή να βιώνουν το οποιοδήποτε σύμπτωμα. Η ανίχνευση του μικροβίου δεν είναι διαχρονική. Μπορεί στις αρχές της κύησης το μικρόβιο να μην ανιχνεύεται και στο τέλος της κύησης να υπάρχει σε αφθονία στον κόλπο και να προκαλέσει λοίμωξη στο νεογνό.

Πότε ανιχνεύουμε τον στρεπτόκοκκο group B;

Όπως αναφέραμε πιο πριν η ανίχνευση του μικροβίου δεν είναι διαχρονική. Μπορεί στις αρχές της κύησης το μικρόβιο να μην ανιχνεύεται και στο τέλος της κύησης να υπάρχει σε αφθονία στον κόλπο και να προκαλέσει λοίμωξη στο νεογνό.

Για το λόγο αυτό προτιμούμε να παίρνουμε καλλιέργειες για ανίχνευση του στρεπτόκοκκου group B προς το τέλος της κύησης μεταξύ 35 – 37 εβδομάδων. Οι καλλιέργειες γίνονται με λήψη υγρού από τον κόλπο και αμέσως μετά λήψη δείγματος από το ορθό με βαμβακοφόρο στυλεό και στέλνονται άμεσα σε μικροβιολογικό εργαστήριο για ανίχνευση του μικροβίου. Για την συλλογή δείγματος από τις 2 περιοχές (κόλπος και ορθό) μπορεί να χρησιμοποιηθεί η ίδια μπατονέτα (βαμβακοφόρος στυλεός).

Επίσης τυχαία η ανίχνευση του μικροβίου μπορεί να γίνει κατά τη διάρκεια της κύησης σε καλλιέργειες ούρων (ασυμπτωματική βακτηριουρία από στρεπτόκοκκο group B).

Τι μπορεί να προκαλέσει ο streptococcus group B στην μητέρα;

Όπως είπαμε οι ασθενείς στους οποίους ανιχνεύεται streptococcus group B δεν έχουν συμπτώματα, δεν νοσούν και δεν χρειάζονται θεραπεία. Ευτυχώς όχι συχνά το μικρόβιο αυτό μπορεί να προκαλέσει κυστίτιδα, πυελονεφρίτιδα, χοριοαμνιονίτιδα, πρόωρο τοκετό, αποβολή, ενδομήτριο θάνατο του εμβρύου, ενδομητρίτιδα στη λοχεία και ακόμη πιο σπάνια βακτηριαμία – σηψαιμία, μηνιγγίτιδα, ενδοκαρδίτιδα, ενδοκοιλιακό απόστημα και νεκρωτική εντεροκολίτιδα στην έγκυο γυναίκα.

Τι μπορεί να προκαλέσει ο streptococcus group B στο νεογνό;

Κατά τη διάρκεια του τοκετού το μικρόβιο από τον κόλπο ή το ορθό της μητέρας μπορεί να περάσει στο νεογνό. Η ευτυχώς σπάνια λοίμωξη του νεογνού από το μικρόβιο του στρεπτόκοκκου group B (1,8 στα χίλια νεογνά), εμφανίζεται συνήθως στις πρώτες 48 ώρες μετά τον τοκετό. Σπανιότερα εμφανίζεται μέσα στην πρώτη εβδομάδα αλλά ακόμη πιο σπάνια μπορεί να οδηγήσει το νεογνό σε λοίμωξη του αναπνευστικού, μηνιγγίτιδα, σηψαιμία ή και θάνατο μέχρι και 3 μήνες μετά τον τοκετό.

Τι είναι η πρώιμη νεογνική λοίμωξη του νεογνού από στρεπτόκοκκο group B;

Η πρώιµη λοίµωξη (early onset) αποκτάται πριν ή κατά τη διάρκεια του τοκετού και εµφανίζεται από την γέννηση έως την έβδομη μέρα ζωής. Ο παθογόνος μικροοργανισμός προέρχεται από τον κόλπο ή το ορθό της εγκύου, ενώ είναι συχνές οι µαιευτικές επιπλοκές της µητέρας. Ο σημαντικότερος παράγοντας που προδιαθέτει σε πρώιμη νεογνική λοίμωξη είναι η προωρότητα και το χαμηλό βάρος γέννησης του νεογνού.

Τι είναι η όψιμη νεογνική λοίμωξη του νεογνού από στρεπτόκοκκο group B;

Η όψιµη (late onset) λοίµωξη αποκτάται µετά τον τοκετό στο µαιευτήριο - σε µονάδα εντατικής νοσηλείας νεογνών – στην κοινότητα και εµφανίζεται από την έβδοµη έως την τριακοστή ηµέρα ζωής. Ο παθογόνος µικροοργανισµός προέρχεται από τον γεννητικό σωλήνα της µητέρας ή το περιβάλλον, ενώ δεν είναι συχνές οι µαιευτικές επιπλοκές της µητέρας.

Μπορούν οι πρώιμες νεογνικές λοιμώξεις από στρεπτόκοκκο group B να προληφθούν;

Ναι, εάν ανιχνευθεί το μικρόβιο και χορηγηθεί προφυλακτικά αντιβίωση κατά τη διάρκεια του τοκετού τότε μπορεί να μειωθεί κατά πολύ η πιθανότητα εμφάνισης της πρώιμης νεογνικής λοίμωξης.

Μπορούν οι όψιμες νεογνικές λοιμώξεις από στρεπτόκοκκο group B να προληφθούν;

Δυστυχώς μόνο οι πρώιμες νεογνικές λοιμώξεις προλαμβάνονται με χορήγηση αντιβίωσης κατά τη διάρκεια του τοκετού. Οι όψιμες, που ευτυχώς είναι σπάνιες, εμφανίζουν κάποια μη ειδικά σημεία και συμπτώματα στο νεογνό που θα πρέπει όταν εμφανιστούν άμεσα να μας θορυβήσουν και να επικοινωνήσουμε με τον παιδίατρο. Τα συμπτώματα αυτά είναι η ατονία και η έλλειψη κινητικότητας του νεογνού, ευερεθιστότητα, δεν τρώει, κάνει εμετό και εμφανίζει υψηλό πυρετό.

Τι πρέπει να γίνει εάν ανιχνευθεί καλλιέργεια θετική στο στρεπτόκοκκο group B;

Εάν ανιχνευθεί καλλιέργεια θετική στο στρεπτόκοκκο group B θα πρέπει να χορηγηθεί αντιβίωση κατά τη διάρκεια του τοκετού. Η αμπικιλλίνη (πενικιλλίνη) είναι το αντιβιοτικό που συχνότερα χορηγούμε για τον σκοπό αυτό. Εάν κάποια ασθενής είναι αλλεργική στην πενικιλλίνη τότε μπορούμε να χορηγήσουμε καφαλοσπορίνη, κλινδαμικίνη ή βανκομυκίνη. Η χορήγηση των αντιβιοτικών συνήθως γίνεται ενδοφλεβίως. Τα αντιβιοτικά δεν έχει αξία να χορηγηθούν πριν τον τοκετό γιατί το μικρόβιο δεν εκριζώνεται και μπορεί λίγο πριν τον τοκετό να έχουμε ξανά μεγάλη ανάπτυξη του στρεπτόκοκκου και λοίμωξη του νεογνού.

Ποιοι είναι οι παράγοντες κινδύνου για εμφάνιση λοίμωξης από στρεπτόκοκκο group B και με ποια κριτήρια χορηγούμε αντιβίωση;

1. Εάν η γυναίκα έχει παιδί που νόσησε από στρεπτόκοκκο τότε θεωρούμε πως είναι φορέας και σε αυτή την κύηση και δεν χρειάζονται καλλιέργειες κολπικού – ορθού. Χορηγούμε αντιβίωση κατά τη διάρκεια του τοκετού.
2. Εάν έχει στην παρούσα ή σε προηγούμενη κύηση καλλιέργεια θετική για στρεπτόκοκκο group B στον κόλπο, στο ορθό ή στα ούρα, θεωρούμε ότι είναι φορέας και στην παρούσα φάση και χορηγούμε αντιβίωση στον τοκετό.
3. Εάν γίνει αυτόματη ρήξη των υμένων, δηλαδή εάν σπάσουν τα νερά πριν τις 37 εβδομάδες κύησης χορηγούμε αντιβίωση ακόμη και εάν δεν προηγήθηκαν καλλιέργειες ανίχνευσης του μικροβίου.
4. Εάν η γυναίκα έχει πυρετό πάνω από 38 βαθμούς Κελσίου τότε χορηγούμε άμεσα αντιβίωση και
5. Εάν τα νερά έχουν σπάσει για περισσότερο από 24 - 48 ώρες και ο τοκετός δεν έχει ολοκληρωθεί τότε πάλι θεωρούμε πως υπάρχει αυξημένη πιθανότητα για είσοδο κάποιου μικροβίου στην μήτρα και χορηγούμε αντιβίωση.

Τι συμβαίνει εάν πρόκειται η γυναίκα να υποβληθεί σε καισαρική τομή;

Εάν η καισαρική τομή γίνει πριν σπάσουν τα νερά τότε δεν χρειάζεται προφυλακτική χορήγηση αντιβίωσης. Εάν όμως έχει ανιχνευθεί ο στρεπτόκοκκος και γίνει έναρξη του τοκετού και σπάσουν τα νερά (ρήξη θυλακίου) πριν το χειρουργείο τότε πρέπει να χορηγήσουμε αντιβίωση μέχρι την ώρα της καισαρικής.

Μπορείτε να βρείτε περισσότερες πληροφορίες για τον στρεπτόκοκκο group B στους παρακάτω συνδέσμους:

• National Library of Medicine
• The Center for Disease Control and Prevention