Τι είναι η εφηβεία;

Εφηβεία είναι η χρονική περίοδος όπου το σώμα των μικρών κοριτσιών αλλάζει και γίνεται σιγά σιγά όπως το σώμα των ενηλίκων γυναικών. Η εμφάνιση για πρώτη φορά της εμμήνου ρύσεως, δηλαδή αίμα από τον κόλπο μία φορά περίπου κάθε μήνα, είναι μία από τις σημαντικότερες αλλαγές που εμφανίζονται στην εφηβεία.

Σε ποια ηλικία ξεκινά η εφηβεία;

Οι αλλαγές στο σώμα του μικρού κοριτσιού που συμβαίνουν κατά την έναρξη της εφηβείας ξεκινούν πολλές φορές νωρίς από την ηλικία των 8 ετών και φθάνουν μέχρι την ηλικία των 13 ετών. Κατά την έναρξη της εφηβείας ο εγκέφαλος στέλνει ειδικά ορμονικά σήματα σε διάφορα μέρη του σώματος και έτσι το μικρό κορίτσι αρχίζει απότομα να μεγαλώνει και να αλλάζει. Οι ορμόνες που παράγει ο οργανισμός είναι χημικές ουσίες που τροποποιούν ή ρυθμίζουν λειτουργίες του σώματος.

Ποιες αλλαγές συμβαίνουν στην εφηβεία;

• Το κορίτσι ψηλώνει γρήγορα και κερδίζει βάρος.
• Τα ισχία γίνονται ευρύτερα και η λεκάνη της γυναίκας αρχίζει να ανοίγει.
• Οι μαστοί αρχίζουν να μεγαλώνουν.
• Αναπτύσσεται τρίχωμα κάτω από τη μασχάλη και στην περιοχή του εφηβαίου, πάνω από το αιδοίο.
• Η οσμή του σώματος αλλάζει και πιθανώς γίνεται πιο χαρακτηριστική και έντονη.
• Πολλά κορίτσια εμφανίζουν ακμή και σπυράκια.
• Εμφανίζεται για πρώτη φορά περίοδος η οποία επιστημονικά ονομάζεται έμμηνος ρύση.

Ποιες είναι οι αλλαγές που θα συμβούν στο μαστό;

Το στήθος (οι μαστοί) των νεαρών γυναικών αρχίζει να μεγαλώνει στρογγυλεύοντας και γεμίζοντας σε όγκο, ενώ οι σκουρόχρωμες περιοχές γύρω από τις θηλές (θηλαία άλως) μπορεί να μοιάζουν λίγο διογκωμένες και πρησμένες. Το ένα στήθος μπορεί να φαίνεται λίγο μεγαλύτερο από το άλλο (συνήθως το αριστερό) κάτι που συμβαίνει στις περισσότερες γυναίκες. Επίσης συχνά το στήθος πονά περιοδικά και ανάλογα με το ρυθμό εμφάνισης της περιόδου. Οι αλλαγές αυτές είναι φυσιολογικές και δεν πρέπει να προκαλούν καμία ανησυχία.

Τι είναι η έμμηνος ρύση;

Όταν η εφηβεία ξεκινά, ο εγκέφαλος ενεργοποιεί το σώμα για να αρχίσει να παράγει κάποιες ορμόνες. Κάποιες από αυτές τις ορμόνες είναι υπεύθυνες για να προετοιμάσουν το σώμα του μικρού έφηβου κοριτσιού για μια πιθανή εγκυμοσύνη. Αυτό λέγεται εμμηνορυσιακός κύκλος. Οι ορμόνες αυτές αυξάνουν σε πάχος και σε αιμάτωση το εσωτερικό της μήτρας δηλαδή το ενδομήτριο. Σε μία από τις δύο ωοθήκες μεγαλώνει ταυτόχρονα ένα ωοθυλάκιο, το κυρίαρχο, που όταν στη μέση του κύκλου γίνει περίπου 2 εκατοστά τότε απελευθερώνεται από την ωοθήκη με τη μορφή ενός ώριμου ωαρίου. Αυτό ονομάζεται ωορρηξία. Το ωάριο προσλαμβάνεται από τη σάλπιγγα και μετακινείται μέσα σε αυτή προς την μήτρα. Εάν δεν συναντήσει το ανδρικό σπέρμα και δεν γονιμοποιηθεί τότε η γυναίκα δε μένει έγκυος. Αυτόματα λίγες μέρες μετά το ενδομήτριο καταρρέει και ξεκινάει η έμμηνος ρύση όπου κύτταρα του ενδομήτριου και αίμα εξέρχονται από τη μήτρα μέσω του κόλπου. Το ενδομήτριο αποβάλλεται και λεπταίνει σε πάχος, το ωάριο απορρίπτεται και ένας καινούργιος εμμηνορυσιακός κύκλος ξεκινά για τη γυναίκα.

Σε ποια ηλικία εμφανίζεται για πρώτη φορά η έμμηνος ρύση;

Στα περισσότερα κορίτσια η περίοδος εμφανίζεται πρώτη φορά μεταξύ 11 και 13 ετών. Υπάρχουν όμως μεγάλες διαβαθμίσεις που σχετίζονται με πολλούς παράγοντες συχνά και κληρονομικούς έτσι ώστε φυσιολογικά η έναρξη της εμμήνου ρύσεως να μπορεί να συμβεί από την ηλικία των 9 έως 16 ετών.

Πόσο διαρκεί η έμμηνος ρύση;

Η περίοδος της γυναίκας διαρκεί από 2 έως 7 μέρες. Η φυσιολογική χρονική διάρκεια ενός ολόκληρου κύκλου είναι από 21 έως 45 μέρες. Τα πρώτα χρόνια στην εφηβεία η διάρκεια των κύκλων δεν είναι σταθερή και μεταβάλλεται συνεχώς. Μπορεί η νεαρή κοπέλα να δει περίοδο 2 φορές τον ίδιο μήνα ή να χάσει κάποιο κύκλο και να δει περίοδο μία φορά σε 2 ή 3 μήνες. Αυτή η εικόνα είναι φυσιολογική στα χρόνια της εφηβείας. Διαρκεί από λίγους μήνες μέχρι 6 χρόνια προκειμένου η γυναίκα να αρχίσει να έχει σταθερούς σε διάρκεια κύκλους. Για τις νεαρές κοπέλες που έχουν σεξουαλικές επαφές δεν θα πρέπει να μας διαφεύγει πως οποιαδήποτε ανωμαλία του κύκλου μπορεί να αντιστοιχεί σε εγκυμοσύνη και για αυτό η όποια διερεύνηση των διαταραχών πρέπει να ξεκινά με ένα τεστ κύησης.

Προετοιμαστείτε για την επόμενη έμμηνο ρύση.

Επειδή τα πρώτα χρόνια όπως αναφέραμε ο κύκλος των γυναικών δεν είναι σταθερός καλό θα ήταν όλες οι κοπέλες να έχουν μαζί τους ένα σερβιετάκι άμεσα διαθέσιμο ώστε να μην βρεθούν σε δύσκολη θέση με μια αιφνίδια και μη αναμενόμενη έναρξη της εμμήνου ρύσεως.

Πως λειτουργούν οι σερβιέτες και τα ταμπόν;

Οι σερβιέτες απορροφούν το αίμα που εξέρχεται του κόλπου της γυναίκας και τοποθετούνται εξωτερικά του κόλπου στο εσώρουχο, ενώ τα ταμπόν τοποθετούνται μέσα στον κόλπο και δεν επιτρέπουν την έξοδο αίματος από τον κόλπο.

Πόσο συχνά πρέπει να αλλάζω τις σερβιέτες;

Πολλές κοπέλες αλλάζουν σερβιέτα κάθε φορά που πάνε για ούρηση. Οι οδηγίες είναι να μην καθυστερεί η αλλαγή τους για περισσότερο από 6 έως 8 ώρες. Όμως όταν η ροή τις πρώτες 2 – 3 μέρες είναι μεγάλη, η σερβιέτα καλά είναι να αλλάζει μόλις γεμίζει με αρκετό αίμα γιατί έτσι θα νιώθετε πιο άνετα και δεν κινδυνεύετε να λερωθούν το εσώρουχο και τα ρούχα σας. Επίσης η πολύωρη παραμονή τους λόγω του αίματος και των κολπικών εκκρίσεων δρα ερεθιστικά στο δέρμα της περιοχής του αιδοίου.

Τι είναι τα ταμπόν και ποιες οι οδηγίες χρήσης τους;

Τα ταμπόν είναι μικρά απορροφητικά σε μέγεθος δακτύλου προϊόντα που τοποθετούνται από τις ίδιες τις γυναίκες μέσα στον κόλπο. Δίνουν αίσθηση άνεσης και καθαρότητας γιατί προστατεύουν από τις διαρροές αίματος και μπορεί να τοποθετηθούν είτε μόνα τους ή και σε συνδυασμό με κάποιο σερβιετάκι. Τα ταμπόν φτιάχνονται από βαμβάκι ή ραιγιόν και έχουν ένα απαλό κάλυμμα που διατηρεί τη συμπιεσμένη τους μορφή και επιτρέπει να γλιστρούν και να τοποθετούνται ευκολότερα στον κόλπο. Υπάρχουν σε διάφορα μεγέθη και μπορούν να χρησιμοποιηθούν και από γυναίκες χωρίς σεξουαλικές επαφές. Το ταμπόν έχει το πλεονέκτημα ότι φοριέται εσωτερικά και δεν είναι ορατό εκτός από ένα μικρό κορδόνι που βοηθά στην εύκολη αφαίρεσή του. Επιτρέπει ελευθερία κινήσεων και η γυναίκα μπορεί να συμμετέχει κανονικά σε δραστηριότητες όπως το κολύμπι παρόλο που έχει περίοδο. Έχει μεγάλη απορροφητικότητα και όταν τοποθετείται σωστά η γυναίκα δεν το αισθάνεται. Η χρήση του ενέχει μικρό κίνδυνο τραυματισμών από κακή τοποθέτηση στην είσοδο του κόλπου ενώ για αποφυγή της πολύ μικρής πιθανότητας πρόκλησης τοξικού shock από χρυσίζων σταφυλόκοκκο πρέπει να τηρούνται οι κανόνες υγιεινής κατά την τοποθέτηση του, η γυναίκα να μην κοιμάται φορώντας ταμπόν και να μην αφήνεται μέσα στον κόλπο για περισσότερο από 5 ώρες.

Το να έχεις περίοδο προκαλεί πόνο;

Ένα ποσοστό των γυναικών όταν έχει περίοδο νιώθει πόνο σαν κράμπες στο κάτω μέρος της κοιλιάς στην περιοχή της μήτρας. Μπορεί να συνυπάρχει μεγάλη τάση στους μαστούς που είναι ιδιαίτερα ενοχλητική, πόνος στη μέση, πονοκέφαλος, ζάλη, ναυτία ή έμετος πιο σπάνια που ταλαιπωρεί τη γυναίκα την πρώτη συνήθως μέρα της εμμήνου ρύσεως. Η ένταση του πόνου και των υπολοίπων συμπτωμάτων ποικίλει από γυναίκα σε γυναίκα. Ο πόνος συνήθως είναι υποφερτός. Όταν έχει μεγαλύτερη ένταση αντιμετωπίζεται με απλά παυσίπονα ή μη στερινοειδή αντιφλεγμονώδη ή με τη χρήση των αντισυλληπτικών χαπιών. Επίσης η άσκηση και θερμά επιθέματα στο κάτω μέρος της κοιλιάς ή στη μέση (οσφύ), φαίνεται να ανακουφίζουν από τον πόνο.

Ποια είναι τα προβλήματα με την περίοδο που θα πρέπει να ανησυχήσουν την έφηβο γυναίκα και να την οδηγήσουν στο γιατρό της;

• Εάν η κοπέλα είναι πάνω από 15 ετών και δεν έχει δει ακόμα περίοδο.
• Εάν η περίοδος ενώ ήταν φυσιολογική και σταθερή, τώρα άρχισε να παρουσιάζει συχνές ανωμαλίες.
• Εάν η περίοδος εμφανίζεται συχνότερα από τις 21 ημέρες ή περισσότερο από 45 ημέρες.
• Εάν το αίμα της περιόδου διαρκεί περισσότερο των 7 ημερών.
• Εάν η περίοδος καθυστερεί για περισσότερο από 90 μέρες ακόμα και αν αυτό συμβεί μόνο μία φορά.
• Εάν η περίοδος είναι τόσο βαριά που για περισσότερο από ένα 24ωρο πρέπει η γυναίκα να αλλάζει σερβιέτα ή ταμπόν κάθε 1 ή 2 ώρες.
• Εάν η γυναίκα έχει έντονο ή αιφνίδιο πόνο στην κοιλιά με ή χωρίς την παρουσία αίματος, δυσανάλογα μεγαλύτερο από τον πόνο της περιόδου.

Πότε πρέπει να επισκεφθεί μια νεαρή κοπέλα για πρώτη φορά το γυναικολόγο της;

Μια κοπέλα στην εφηβεία καλό θα ήταν να επισκεφθεί και να γνωρίσει πρώτη φορά τον γυναικολόγο της στην ηλικία των 12 με 15 ετών. Η πρώτη επίσκεψη μπορεί να περιλαμβάνει έναν διακοιλιακό υπέρηχο, για αυτό θα πρέπει να είναι γεμάτη η ουροδόχος κύστη ή μπορεί συνηθέστερα να γίνει μόνο μια επαφή γνωριμίας και συζήτησης με το γιατρό της. Στην πρώτη επίσκεψη ο γιατρός θα ενημερώσει την γυναίκα για το τι περιλαμβάνουν οι επόμενες επισκέψεις, πόσο συχνά πρέπει να γίνονται και θα συστήσει ολοκλήρωση του προγράμματος εμβολιασμού ή και έναρξη του εμβολιασμού για τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας εάν δεν έχει ξεκινήσει ήδη. Θα γίνει η λήψη ενός αναλυτικού ατομικού ιστορικού και η κοπέλα μπορεί να κάνει απορίες ή να θέσει ερωτήματα στο γιατρό της σχετικά με την πρόληψη και τη διατήρηση καλής υγείας, για τα προβλήματα και τις αλλαγές στο σώμα της κατά τη διάρκεια της εφηβείας καθώς και για το σεξ.

Τι είναι η ακμή;

Ένα από τα σημαντικότερα προβλήματα που απασχολούν τα κορίτσια στην εφηβεία είναι η ακμή. Η ακμή οφείλεται στην υπερδραστηριότητα των αδένων του δέρματος κυρίως του προσώπου. Οι αδένες αυτοί παράγουν μια ελαιώδη ουσία που λέγεται σμήγμα. Κατά τη διάρκεια της εφηβείας παράγεται σμήγμα σε μεγάλες ποσότητες που μπορεί να αποφράξει τους πόρους των αδένων και έτσι να δημιουργηθούν κόκκινα σπυράκια επώδυνα στην επαφή τα οποία δημιουργούν αισθητικό και ταυτόχρονα ψυχολογικό πρόβλημα στις νεαρές κοπέλες.

Τι μπορεί να κάνει μια κοπέλα στην εφηβεία εάν εμφανίσει έντονη ακμή;

Πρέπει να αποφύγει την επαφή με το δέρμα ουσιών που δρουν ερεθιστικά και προκαλούν αφυδάτωση. Πρέπει να πλένει συχνά το πρόσωπό της με ένα ήπιο και ουδέτερο καθαριστικό προσώπου για να απομακρύνεται το παραχθέν σμήγμα. Δεν πρέπει να ξύνει, να τρίβει ή να πατάει τις δερματικές βλάβες. Εάν τα σπυράκια της ακμής επιμένουν και πολλαπλασιάζονται σε αριθμό πρέπει να απευθυνθεί σε δερματολόγο που θα της υποδείξει την κατάλληλη θεραπεία. Υπάρχουν φάρμακα που μπορούν να βοηθήσουν σημαντικά.

Τι είναι το εμβόλιο για τον HPV τον ιό των ανθρώπινων θηλωμάτων ή κονδυλωμάτων και σε ποια ηλικία πρέπει να γίνεται;

Είναι εμβόλιο, που με κλινικές μελέτες έχει διαπιστωθεί ότι είναι αποτελεσματικό και ασφαλές. Η κυκλοφορία του ξεκίνησε από το 2006 και έχει χορηγηθεί σε εκατομμύρια κοπέλες σε όλο τον κόσμο. Προστατεύει από τα κονδυλώματα του αιδοίου και του κόλπου και σε ένα μεγάλο ποσοστό από τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας. Δεν προσφέρει προστασία απέναντι σε όλους τους τύπους του ιού HPV και για αυτό οι σεξουαλικά ενεργές γυναίκες πρέπει να μην ξεχνούν τον ετήσιο γυναικολογικό τους έλεγχο και το τεστ Παπ. Το καλύτερο είναι να γίνεται πριν την έναρξη των σεξουαλικών επαφών μεταξύ 12 και 15 ετών. Το δοσολογικό σχήμα είναι 3 δόσεις που γίνονται στο μπράτσο της κοπέλας ενδομυικά στους χρόνους 0 , 2 και 6 μήνες και οι εμπορικές ονομασίες τους GARDASIL (τετραδύναμο) και CERVARIX (διδύναμο). Σύμφωνα με το νέο Εθνικό Πρόγραμμα Εμβολιασμού του 2015, από την ηλικία των 11 ετών μπορούν πλέον να εμβολιάζονται τα κορίτσια κατά του ιού των ανθρώπινων θηλωμάτων (HPV), ενώ το εμβόλιο μπορεί να γίνει δωρεάν και σε ομοφυλόφιλους άνδρες κάτω των 26 ετών. Σύμφωνα με το νέο εμβολιαστικό πρόγραμμα που ισχύει από τις 22 Ιανουαρίου του 2015, η ανοσοπροστασία έναντι του ιού HPV, στελέχη του οποίου έχουν ενοχοποιηθεί για τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας, συστήνεται πλέον να ξεκινά στα κορίτσια από την ηλικία των 11 ετών, αντί των 12 ετών που ίσχυε μέχρι πρότινος. Συγκεκριμένα, μεταξύ 11 και 15 ετών το εμβόλιο θα γίνεται σε 2 (δύο) δόσεις με μεσοδιάστημα 6 μηνών. Για τις ηλικίες μετά τα 15 έτη προβλέπεται η χορήγηση 3 (τριών) δόσεων του εμβολίου. Να σημειωθεί ότι, το εμβόλιο κατά του HPV μέχρι και τον Δεκέμβριο του 2016 θα χορηγείται στις γυναίκες 18-26 ετών δωρεάν, ενώ μετά από το χρονικό αυτό ορόσημο, ο εμβολιασμός θα είναι δωρεάν μόνο για την ομάδα 11-18 ετών. Για πρώτη φορά όμως στο νέο Πρόγραμμα Εθνικού Εμβολιασμού προβλέπεται και η δωρεάν χορήγηση του εμβολίου σε ομοφυλόφιλους άνδρες, κάτω των 26 ετών.