Τι είναι η υπογονιμότητα;

Η υπογονιμότητα ορίζεται ως η μη επίτευξη εγκυμοσύνης μετά από 1 έτος τακτικής σεξουαλικής επαφής χωρίς αντισύλληψη. Εάν είστε άνω των 35 ετών, η αξιολόγηση και πιθανή θεραπεία συνιστάται μετά από 6 μήνες. Εάν είστε άνω των 40 ετών, η αξιολόγηση και πιθανή θεραπεία συνιστάται πριν από το πέρας των 6 μηνών.

Τι προκαλεί την υπογονιμότητα;

Η συνηθέστερη αιτία της γυναικείας υπογονιμότητας είναι η απουσία ωορρηξίας ή η ακανόνιστη ωορρηξία. Οι πιο συχνές αιτίες ανδρικής υπογονιμότητας είναι προβλήματα στους όρχεις, τα οποία επηρεάζουν την παραγωγή ή τη λειτουργία των σπερματοζωαρίων.

Η ηλικία είναι βασικός παράγοντας στην υπογονιμότητα. Για υγιή ζευγάρια που βρίσκονται ηλικιακά στη δεκαετία των 20 ή στα πρώτα χρόνια της δεκαετίας των 30, η πιθανότητα να μείνει έγκυος μια γυναίκα είναι περίπου 25–30% σε κάθε έμμηνο κύκλο. Μέχρι την ηλικία των 40 ετών, η πιθανότητα της γυναίκας να μείνει έγκυος μειώνεται σε κάτω από 10% ανά έμμηνο κύκλο. Η γονιμότητα του άνδρα επίσης μειώνεται με την ηλικία, αλλά όχι εξίσου προβλέψιμα.

Ο τρόπος ζωής μπορεί επίσης να επηρεάσει την υπογονιμότητα. Στις γυναίκες, η λιποσαρκία, η παχυσαρκία ή η υπερβολική άσκηση ενδεχομένως να σχετίζονται με την υπογονιμότητα. Τόσο στους άνδρες όσο και στις γυναίκες, η μέτρια ή βαριά κατανάλωση αλκοόλ μπορεί να είναι ένας παράγοντας που συμβάλλει στην υπογονιμότητα.

Ποιες θεραπείες είναι διαθέσιμες για την υπογονιμότητα;

Οι διαθέσιμες επιλογές θεραπείας εξαρτώνται από την αιτία της υπογονιμότητάς σας. Ενδεχομένως να σας προταθούν αλλαγές στον τρόπο ζωής, φαρμακευτικές αγωγές, χειρουργική επέμβαση ή άλλες θεραπευτικές προσεγγίσεις. Ορισμένες θεραπείες μπορούν να χρησιμοποιηθούν συνδυαστικά, για καλύτερα αποτελέσματα. Η υπογονιμότητα μπορεί συχνά να αντιμετωπιστεί επιτυχώς ακόμη και αν δεν εντοπιστεί η αιτία.

Ποιες αλλαγές στον τρόπο ζωής μπορούν να με βοηθήσουν να βελτιώσω τις πιθανότητες εγκυμοσύνης;

Η διατήρηση υγιούς σωματικού βάρους και ενός υγιεινού διαιτολογίου μπορεί να φανεί χρήσιμη τόσο στους άνδρες όσο και στις γυναίκες με υπογονιμότητα. Εάν εσείς και ο σύντροφός σας καπνίζετε, χρησιμοποιείτε παράνομες ναρκωτικές ουσίες ή πίνετε αλκοόλ, θα πρέπει να σταματήσετε.

Πώς χρησιμοποιείται η χειρουργική επέμβαση για την αντιμετώπιση της υπογονιμότητας στις γυναίκες;

Στις γυναίκες, η χειρουργική επέμβαση μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την αποκατάσταση των φραγμένων ή κατεστραμμένων σαλπίγγων. Η χειρουργική επέμβαση μπορεί επίσης να χρησιμοποιηθεί για την αντιμετώπιση της ενδομητρίωσης, η οποία σχετίζεται συχνά με την υπογονιμότητα. Οι γυναίκες με πολύποδες ή ινομυώματα στη μήτρα μπορεί επίσης να υποβληθούν σε χειρουργική επέμβαση.

Πώς χρησιμοποιείται η χειρουργική επέμβαση για την αντιμετώπιση της υπογονιμότητας στους άνδρες;

Ένα σύνηθες πρόβλημα που προκαλεί υπογονιμότητα στους άνδρες είναι η διόγκωση μιας φλέβας στο όσχεο. Αυτό μπορεί σε ορισμένες περιπτώσεις να αντιμετωπιστεί με χειρουργική επέμβαση.

Πώς αντιμετωπίζονται τα ορμονικά προβλήματα στις γυναίκες;

Τα μη φυσιολογικά επίπεδα ορμονών μπορούν να προκαλέσουν ακανόνιστη ωορρηξία ή απουσία ωορρηξίας. Ο γιατρός σας μπορεί να ελέγξει τα επίπεδα συγκεκριμένων ορμονών στον οργανισμό σας. Εάν εντοπιστεί κάποιο ορμονικό πρόβλημα, τότε μπορεί να σας δοθεί θεραπεία για τη διόρθωσή του. Η θεραπεία αυτή μπορεί επίσης να βελτιώσει τις πιθανότητές σας να μείνετε έγκυος.

Τι είναι η πρόκληση ωορρηξίας;

Πρόκληση ωορρηξίας είναι η χρήση φαρμάκων, τα οποία βοηθούν τις ωοθήκες σας να απελευθερώσουν ωάριο. Η θεραπεία αυτή χρησιμοποιείται όταν η ωορρηξία είναι ακανόνιστη ή δεν συμβαίνει καθόλου, εφόσον έχουν αποκλειστεί άλλες αιτίες. Η πρόκληση της ωορρηξίας μπορεί να χρησιμοποιηθεί μαζί με άλλες θεραπείες υπογονιμότητας.

Πώς γίνεται η πρόκληση ωορρηξίας;

Τα από στόματος χορηγούμενα φάρμακα που χρησιμοποιούνται για την πρόκληση της ωορρηξίας περιλαμβάνουν την κιτρική κλομιφαίνη, τους αναστολείς αρωματάσης και τα φάρμακα που μειώνουν τα επίπεδα ινσουλίνης. Κατά τη διάρκεια της λήψης αυτών των φαρμάκων, ο γιατρός θα σας παρακολουθεί για να διαπιστώσει εάν και πότε θα λάβει χώρα η ωορρηξία. Αυτό μπορεί να γίνει μέσω της παρακολούθησης του έμμηνου κύκλου σας ή με ένα τεστ πρόβλεψης ωορρηξίας (ένα τεστ ούρων για το σπίτι). Μπορεί να σας ζητηθεί να επισκεφθείτε τον γιατρό σας για μια εξέταση αίματος ή ένα υπερηχογράφημα.

Τι είναι οι γοναδοτροπίνες;

Εάν η κιτρική κλομιφαίνη ή άλλα φάρμακα δεν έχουν επιτυχή αποτελέσματα, τότε μπορεί να δοκιμαστούν φάρμακα που ονομάζονται γοναδοτροπίνες για την πρόκληση της ωορρηξίας. Οι γοναδοτροπίνες χρησιμοποιούνται επίσης όταν απαιτούνται πολλά ωάρια για τις θεραπείες υπογονιμότητας.

Πώς χρησιμοποιούνται οι γοναδοτροπίνες;

Οι γοναδοτροπίνες χορηγούνται με μια σειρά από ενέσεις σε πρώιμο στάδιο του έμμηνου κύκλου. Χρησιμοποιούνται εξετάσεις αίματος και υπερηχογραφήματα για την παρακολούθηση της ανάπτυξης των ωοθυλακίων. Όταν τα αποτελέσματα των εξετάσεων δείξουν ότι τα ωοθυλάκια έχουν φτάσει σε ένα συγκεκριμένο μέγεθος, τότε μπορεί να χορηγηθεί ένα άλλο φάρμακο που πυροδοτεί την απελευθέρωση του ώριμου ωαρίου από το ωοθυλάκιο.

Ποιοι κίνδυνοι σχετίζονται με την πρόκληση της ωορρηξίας;

Δίδυμη κύηση παρουσιάζεται στο 5–8% των γυναικών που λαμβάνουν θεραπεία με κιτρική κλομιφαίνη και αναστολείς αρωματάσης. Οι τρίδυμες και άνω κυήσεις είναι σπάνιες. Ο κίνδυνος πολλαπλής κύησης είναι υψηλότερος όταν χρησιμοποιούνται γοναδοτροπίνες. Ένα ποσοστό έως και 30% των κυήσεων που επιτυγχάνονται με χρήση γοναδοτροπινών είναι πολλαπλές. Εάν αναπτύσσονται πολλά ωάρια, ο γιατρός σας μπορεί να αναβάλει τον κύκλο για να μειωθούν οι πιθανότητες πολλαπλής κύησης.

Η πρόκληση ωορρηξίας, ειδικά με γοναδοτροπίνες, μπορεί να οδηγήσει σε σύνδρομο υπερδιέγερσης ωοθηκών. Οι γυναίκες που υποβάλλονται σε πρόκληση ωορρηξίας ελέγχονται για την πάθηση αυτή.

Ένας άλλος κίνδυνος που σχετίζεται με τη χρήση γοναδοτροπινών είναι η έκτοπη κύηση. Πρόκειται για μια εγκυμοσύνη που ξεκινά να αναπτύσσεται σε θέση εκτός της μήτρας, συνήθως σε μία από τις σάλπιγγες. Η έκτοπη κύηση απαιτεί θεραπεία με φαρμακευτική αγωγή ή χειρουργική επέμβαση.

Τι είναι η ενδομήτρια σπερματέγχυση;

Στην ενδομήτρια σπερματέγχυση (IUI) τοποθετείται υγιές σπέρμα στη μήτρα, όσο το δυνατόν πλησιέστερα χρονικά στη στιγμή της ωορρηξίας. Η IUI μπορεί να χρησιμοποιηθεί με την πρόκληση ωορρηξίας. Το σπέρμα μπορεί να προέρχεται από τον σύντροφο της γυναίκας ή από έναν δωρητή. Μπορεί επίσης να χρησιμοποιηθεί σπέρμα που έχει συλλεχθεί νωρίτερα και καταψυχθεί.

Ποιοι κίνδυνοι σχετίζονται με την IUI;

Εάν χρησιμοποιηθούν φάρμακα ωορρηξίας με την IUI, τότε υπάρχει η πιθανότητα πολλαπλής κύησης. Εάν αναπτύσσονται πολλά ωάρια κατά τη στιγμή της σπερματέγχυσης, τότε η σπερματέγχυση μπορεί να αναβληθεί.

Τι είναι η τεχνολογία υποβοηθούμενης αναπαραγωγής;

Η τεχνολογία υποβοηθούμενης αναπαραγωγής περιλαμβάνει όλες τις θεραπείες γονιμότητας, οι οποίες περιλαμβάνουν τη διαχείριση τόσο των ωαρίων όσο και των σπερματοζωαρίων. Η ART περιλαμβάνει συνήθως εξωσωματική γονιμοποίηση (IVF). Στην IVF, τα σπερματοζωάρια συνδυάζονται με το ωάριο στο εργαστήριο και, στη συνέχεια, το έμβρυο μεταφέρεται στη μήτρα. Η IVF χρησιμοποιείται για τις ακόλουθες αιτίες υπογονιμότητας:

• Φραγμένες ή κατεστραμμένες σάλπιγγες που δεν μπορούν να αποκατασταθούν χειρουργικά
• Ορισμένοι παράγοντες ανδρικής υπογονιμότητας
• Σοβαρή ενδομητρίωση
• Πρόωρη ωοθηκική ανεπάρκεια
• Ανεξήγητη υπογονιμότητα 

Πώς πραγματοποιείται η IVF;

Η IVF πραγματοποιείται σε κύκλους. Μπορεί να χρειαστούν περισσότεροι από ένας κύκλοι για επιτυχές αποτέλεσμα. Το πρώτο βήμα στην IVF είναι η λήψη του ωαρίου. Η ωορρηξία συνήθως προκαλείται με γοναδοτροπίνες, έτσι ώστε να παραχθούν πολλαπλά ωάρια. Το ωάριο μπορεί επίσης να προέρχεται από δωρητή. Μπορούν επίσης να χρησιμοποιηθούν ωάρια που έχουν καταψυχθεί προηγουμένως.

Όταν τα ωάριά σας είναι έτοιμα να ανακτηθούν, τότε εκτελείται μια ειδική διαδικασία για την αφαίρεση των ώριμων ωαρίων από τις ωοθήκες. Η γονιμοποίηση των ωαρίων από τα σπερματοζωάρια μπορεί να γίνει στο εργαστήριο με δύο τρόπους: 1) τα σπερματοζωάρια προστίθενται στα ωάρια, και 2) ένα μεμονωμένο σπερματοζωάριο εγχέεται σε κάθε ωάριο.

Τα ωάρια ελέγχονται την επόμενη ημέρα για να διαπιστωθεί εάν έχουν γονιμοποιηθεί. Μετά από μερικές ημέρες, ένα ή περισσότερα έμβρυα τοποθετούνται στη μήτρα. Το βήμα αυτό ονομάζεται εμβρυομεταφορά. Το έμβρυο μπορεί επίσης να προέρχεται από δωρητή. Τα υγιή έμβρυα που δεν θα μεταφερθούν μπορούν να καταψυχθούν και να φυλαχθούν για μελλοντική χρήση.

Ποιοι είναι οι κίνδυνοι που σχετίζονται με την IVF;

Υπάρχει αυξημένος κίνδυνος πολλαπλής κύησης με την IVF. Ωστόσο, μπορούν να ληφθούν ορισμένα μέτρα για την αποφυγή αυτού του κινδύνου. Εάν τα αποτελέσματα των εξετάσεων υποδεικνύουν ότι αναπτύσσονται πάρα πολλά ωάρια, η ένεση που προκαλεί την ωορρηξία μπορεί να καθυστερήσει ή να μη χορηγηθεί καθόλου. Ο γιατρός σας μπορεί επίσης να περιορίσει τον αριθμό των εμβρύων που θα μεταφερθούν στη μήτρα σας.

Ορισμένες μελέτες υποδεικνύουν ότι η IVF ενδέχεται να σχετίζεται με έναν ελαφρώς αυξημένο κίνδυνο συγγενών ελαττωμάτων. Άλλες μελέτες δείχνουν ότι η αύξηση αυτή μπορεί να σχετίζεται με την υποκείμενη αιτία της υπογονιμότητας ή τη μεγαλύτερη ηλικία στην οποία τεκνοποιούν τα υπογόνιμα ζευγάρια. Εάν ανησυχείτε για το ενδεχόμενο συγγενών ελαττωμάτων, μπορεί να υποβληθείτε σε υπερηχογραφική παρακολούθηση για τον εντοπισμό ενδεχόμενων προβλημάτων με την εγκυμοσύνη σας.